خبر خوش برای سربازی

سرهنگ بازنشسته محمد رضا اکبر حلوایی ؛

معاون سابق مشمولان و امور معافیتهای سازمان وظیفه عمومی

هفته گذشته سردار کمالی پس از سه دهه حضور د رمدیریت سربازی ستاد کل نیروهای مسلح ، تودیع شد . هرچند که موضوع تودیع و حتی بازنشستگی ایشان طی سه سال گذشته بارها اوج گرفت ولی بنا به دلایلی به مرحله اجرا نرسید ولی بالاخره این اتفاق خوب در سربازی صورت گرفت .

قطعا حضور بیش از 30 سال ایشان در مدیریت مشمولان  یا رئیس اداره سرباز ستاد کل، اثرات مثبت نیز داشته است ولی با توجه به شناخت بیش از 15 ساله ای که از ایشان دارم و مباحثی که در جلسات رسمی یا دو نفره  شنیده ام و مرور برخی اقدامات ایشان در آن مسئولیت ها ، معتقدم لطمه ای که موضوع سربازی از عملکرد ایشان خورده بسیار بیشتر از تاثیر مثبت وی در این مسئولیت ها بوده است .

قطعا یکی از مشکلاتی که رئیس جدید اداره سرباز با آن مواجه است مصوباتی است که سردار کمالی به اعتبار مدت حضور در مسئولیت سربازی ستاد کل ، از مراجع ذیربط اخذ نموده است که تغییر آن مصوبات براحتی مقدور نبوده و حتی مخالفانی را به همراه خواهد داشت .

بخاطر دارم که در سال 88 سه بخشنامه  مغایر با قانون خدمت وظیفه عمومی ابلاغ شده بود که از جمله  آنها ممنوعیت اعطای معافیت به مشمولان  متقاضی کفالت پدر بزرگ یا مادر بزرگ  دارای فرزند دختر و پسر بود  در حالی که در قانون ، فقط داشتن فرزند پسر مانع رسیدگی لحاظ شده بود ، در سال 89 و با توجه به مشکلات پیش آمده برای مشمولان ، جلسه ای با سردار کمالی برگزار و پس از مباحث صورت گرفته ایشان پذیرفت که بخشنامه های ابلاغ شده اشتباه بوده است ولی تاکید داشت که به دلیل ابلاغ توسط رئیس ستاد کل نیروهای مسلح ، نمی تواند درخواست لغو آنها را نماید که پیشنهاد کردم بجای ابلاغ رسمی ، صورتجلسه ای دو جانبه تنظیم کنیم و سازمان وظیفه عمومی از اجرای بخشنامه های مورد نظر خودداری نماید و به این ترتیب عملا ابلاغیه ها لغو شد، ولی با توجه به ساختار ستاد کل انجام کارهایی اینچنین توسط رئیس جدید اداره سرباز مقدور نخواهد بود.

از جمله مواردی که تصمیم سازی ایشان احتمالا راه را برای اصلاح بسته است می توان به موضوع حقوق سربازان اشاره کرد . سردار کمالی که به دلیل اعتقادات خود تمایلی به افزایش حقوق سربازان نداشت عملا با هر اقدامی که به اصلاح حقوق بیانجامد مخالفت می کرد و با مقرراتی که در سنوات گذشته در این خصوص به تصویب رساند راه اصلاح را بسیار سخت کرده است .

دیگر نمونه اقدامات یک سویه ایشان موضوع مرخصی سربازان است ، در حالی که دراصلاحات صورت گرفته  در قانون خدمت وظیفه عمومی مصوب سال 90 مرخصی سربازان همانند کارکنان کادر( در مناطق عادی 30 روز در سال ) در نظر گرفته شده است  ولی  وی با اخذ مصوبه این مدت را تقریبا به نصف کاهش داد .

علاوه بر مصوبات محدود کننده و ناخوشایند ساز ایشان در موضوع سربازی ، متاسفانه اقدامی جدی نیز درجهت بهبود سربازی و رفع آسیب های شناسایی شده در این حوزه از سوی وی صورت نگرفته است ، در سال 91 و پس نظر خواهی از نیروهای مسلح اشکالات یا آسیبهای سربازی در سر فصل هایی مانند عمومی ، اهداف و راهبرد ، قداست و منزلت سربازی ، فراخوان و احضار ، رسیدگی به وضع مشمولین ، اعزام ، تربیت و آموزش ، بکارگیری ، خدمات و نگهداری ، بهره وری و احتیاط و ذخیره   شناسایی و جمع بندی گردید که تاکنون تقریبا هیچ اقدام موثری برای رفع آنها صورت نگرفته و شاید بتوان گفت عملا به فراموشی سپرده شده است .

بیاد دارم در جلسه ای در آذر ماه 93 که در سازمان وظیفه عمومی و برای بررسی شرایط جریمه مشمولین غایب که قرار بود در قانون بودجه سال 94 آورده شود تشکیل شده بود سردار کمالی درابتدای سخنان خود به این مضمون گفتند "من بعنوان متولی سربازی ، وقتی مورد سوال مردم و رسانه ها قرار می گیرم آن را خوب توصیف می کنم ولی در جمع خودمان می گویم که وضع  سربازی بسیار بد است " ولی متاسفانه با وجود این اعتراف صریح ، در طی سالیان گذشته ، هیچگونه اقدام موثری در جهت بهبود وضعیت سربازی از سوی ایشان صورت نگرفته است .

بهر حال رفتن ایشان  از ریاست اداره سرباز ستاد کل نیروهای مسلح را باید به فال نیک گرفت ، چرا که پس از 31 سال ،انحصارفردی شکسته شده و خونی جدید دراین شربان جریان یافته است که امید است بتواند بر مشکلات ایجاد شده غلبه کرده و روند مثبتی را پایه گذاری نماید  .

برای رئیس جدید اداره سرباز ستاد کل نیروهای مسلح توفیق روز افزون در جهت بهبود سربازی و  منطقی کردن آن را دارم .

تغییر در مدیریت سربازی پس از سه دهه؛ آیا نقطه عطفی در اصلاح نظام

 وظیفه خواهد بود؟

پس از بیش از ۳۰ سال حضور سردار موسی کمالی در رأس مدیریت سربازی در ستاد کل نیروهای مسلح، سرانجام تودیع ایشان انجام شد؛ اتفاقی که سال‌ها انتظارش می‌رفت و اکنون بسیاری آن را به‌مثابه‌ی آغازی برای اصلاحات واقعی در نظام وظیفه می‌دانند. این تغییر، با تمام پیچیدگی‌هایش، می‌تواند راه را برای تصمیمات تازه و بهبود وضعیت سربازی هموارتر کند.

عملکرد سردار کمالی؛ مثبت یا منفی؟

بی‌تردید نمی‌توان تأثیرات طولانی‌مدت حضور سردار کمالی را در ساختار سربازی نادیده گرفت، اما...

سرهنگ بازنشسته محمدرضا اکبر حلوایی که سابقه‌ی بیش از ۱۵ سال همکاری و آشنایی با ایشان دارد، معتقد است:

«تأثیرات منفی حضور ایشان در سربازی، بر اثرات مثبت آن غالب بوده است.»

چرا؟

• ابلاغ بخشنامه‌هایی مغایر با قانون

• مقاومت در برابر افزایش حقوق سربازان

• کاهش مرخصی سالانه برخلاف قانون

• عدم پیگیری جدی آسیب‌های ساختاری خدمت وظیفه عمومی

مصوبات چالش‌برانگیز دوران مدیریت

نمونه‌ای از تصمیماتی که هنوز تبعات آن گریبان‌گیر نظام وظیفه است:

🔹 ممنوعیت معافیت کفالت پدربزرگ یا مادربزرگ دارای فرزند دختر
در حالی که قانون تنها وجود فرزند پسر را مانع می‌داند، بخشنامه‌ای مغایر با قانون در سال ۸۸ ابلاغ شد. این مورد پس از اعتراض رسمی، فقط با صورتجلسه غیررسمی و نه لغو علنی، متوقف گردید.

🔹 مخالفت با افزایش حقوق سربازان
با وجود ماده ۴۹ قانون خدمت وظیفه عمومی، ایشان همواره مخالف پرداخت کامل حقوق قانونی به سربازان بود.

🔹 کاهش مرخصی سالانه
برخلاف قانون مصوب سال ۹۰ که مرخصی ۳۰ روزه در مناطق عادی را برای سربازان در نظر می‌گیرد، این مدت به حدود نصف کاهش یافت.

فرصت‌سوزی در اصلاحات سربازی

در سال ۱۳۹۱، آسیب‌شناسی جامعی در حوزه‌ی سربازی با محورهای زیر انجام شد:

• قداست و منزلت سربازی

• بهره‌وری و آموزش

• به‌کارگیری، خدمات و نگهداری

• مسائل مشمولان و فرایند اعزام

اما به‌رغم شناسایی دقیق مشکلات، هیچ اقدام عملی برای رفع آن‌ها صورت نگرفت.

حتی سردار کمالی در جلسه‌ای خصوصی اذعان کرده بود:

«وضع سربازی بسیار بد است، ولی به رسانه‌ها می‌گویم همه‌چیز خوب است!»

امید به تغییر؛ پایان انحصار فردی در اداره سرباز

 اکنون، با رفتن سردار کمالی و ورود رئیس جدید، می‌توان امیدوار بود که:

• نگاه جدیدی به مسئله‌ی سربازی شکل بگیرد

• موانع اصلاحات ساختاری برداشته شود

• قانون‌گرایی و شفافیت جایگزین برخوردهای سلیقه‌ای شود

فرصتی تاریخی برای به‌روزرسانی و انسانی‌تر شدن نظام وظیفه پیش‌روی مدیران فعلی قرار دارد.